ادامه تفسیر بیت اول گلشن راز شیخ محمود شبستری رحمه الله علیه
بنام آنکه جان را فکرت آموخت
چراغ دل به نور جان برافروخت
در ادامه معنای فکرت بودیم
سرور و سید کائنات حضرت ختمی مرتبت (ص) فرموده است: «کی ان الله تعالی خلق الملائکة و رکب فیهم العقل و خلق البهائم و رکب فیها الشهوة و خلق بنی آدم و رکب فیهم العقل و الشهوة فمن غلب عقله شهوته فهو اعلی من الملائکة و من غلب شهوته عقله فهو ادنی من البهائم» به این معنا است که خداوند سه گونه خلق کرده است، دسته ای ملائک که عقل مطلق هستند و بدون شهوات پست حیوانی، دسته ای حیوانات هستند که دارای شهوات هستند و فاقد عقل و خرد و دسته سوم خلق انسان است که هم دارای عقل است و هم شهوات پست حیوانی، اگر از خرد خدادادی خود استفاده کند، از ملائک والاتر است ولی اگر از عقل استفاده نکند، و شهوات را رئیس خود کند، از حیوانات نیز پست تر می گردد. عارف گرانقدر جناب مولانا (ره) در مثنوی عظیم و معنوی خود با بهره گیری از این حدیث نبوی چنین می سراید:
در حدیث آمد که یزدان مجید/ خلق عالم را سه گونه آفرید
یک گره را جمله عقل و علم و جود/ آن فرشته است او نداند جز سجود
نیست اندر عنصرش حرص و هوا/ نور مطلق زنده از عشق خدا
یک گروه دیگر از دانش تهی/ همچو حیوان از علف در فربهی
او نبیند جز که اصطبل و علف/ از شقاوت غافل است و از شرف
زین سوم هست آدمیزاد و بشر/ نیم او زافراشته و نیمش ز خر
نیم خر خود مایل سفلی بود/ نیم دیگر مایل عقلی بود
آن دو قوم آسوده از جنگ و حراب/ وین بشر با دو مخالف در عذاب
انسان با این فکرت است که مقام وشأن خلیفه را دارد. عقل و خرد انسان همان میزان است در کتاب انفسی.
ما در عالم دارای سه کتاب هستیم. یک کتاب تدوینی است، که عبارت است از کلمات و آیات تدوینی حق تبارک و تعالی که میزان آن قرآن کریم و سنت نبی مکرم اسلام (ص) و اهل بیت پاک و مطهر (ع) است. چنان که در کتاب عزیز فرموده شده است: «اللَّهُ الَّذِی أَنزَلَ الْکِتَابَ بِالْحَقِّ وَ الْمِیزَانَ.» (شوری/ 17). کتاب در کنار میزان آمده است. و این به آن معنا نیست که خداوند در کنار کتاب عزیز، ترازو را نیز نازل کرده است. این بدان معنا است که در کنار کلام الله مجید، وجود نبی مکرم اسلام(ص) و اهل بیت (ع) را نیز به عنوان میزان، ارسال کرده است. شاید بتوان گفت که مراد خلیفه دوم از حسبنا کتاب الله این باشد که قرآن یک میزان اصلی برای تمامی اقدامات است.
در کنار کتاب تدوینی که میزان آن قرآن کریم و سنت است، کتاب آفاقی وجود دارد، که میزان آن انسان کامل است. انسان کامل نیز با فکرت به این مقام رسیده است و حضرت ختمی مرتبت (ص) است. کتاب انفسی نیز خود انسان است که میزان آن عقل و خرد است.
پس می توان چنین نتیجه گرفت که پیامبر باطنی انسان عقل است، و پیامبر بیرونی نیز حضرت ختمی مرتبت (ص) است. و ایشان نیز نماد اعلی فکرت است.
حضرت امام صادق (ع) فرموده است: «حُجَّهُ اللَّهِ عَلَى الْعِبَادِ النَّبِىُّ وَ الْحُجَّهُ فِیمَا بَیْنَ الْعِبَادِ وَ بَیْنَ اللَّهِ الْعَقْلُ »
محمدمهدی داور
1398/12/14
درباره این سایت